Şili Mutfağı / Chilean Cuisine

Berfend BER - Şili, kuzeyde Peru, kuzey doğuda Bolivya ve doğuda Arjantin ile komşudur. Batısı ise boydan boya Pasifik Okyanusu kıyısıdır. İsmi Aymara dilinde "Dünyanın bitimi" anlamında chilli kelimesinden gelen İnka Krallığının azami genişliği bugünkü Santiago'ya ulaşan ülke Şili’dir. Çünkü, nüfusun en sık olarak bulunduğu yer, başkenti Santiago ve çevresidir. Toplam nüfusun neredeyse yarısı bu bölgede yaşar. Şili halkının % 90'ını ataları Avrupalı olanlarla, Avrupalı ve Kızılderili karışımı olan melezler oluşturur.

Şili mutfağını, 16. yy gelmeye başlayan İspanyolların mutfağı ve Mapuçe gibi Şili yurdunda yaşamış toplulukların geleneksel yemekleri oluşturur. Daha sonra İtalyan ve Alman göçleri de çeşitli biçimde bu mutfağı etkilemiş, zenginlik kazandırmıştır. Hatta 20. yy da Fransız mutfağı Şili mutfağı üzerinde etkili olmuştur. Fransız mutfağının Şili mutfağına olan bu etkisiyle Crillo isimli Şili yemek tarzını oluşturmuştur. Bu çeşitlilik içersindeki Şili Yemeklerine dünyaca ünlü enfes Şili şarapları ile Şili’nin ulusal içkisi olan pisco (üzüm brendisi) eşlik etmektedir.

Şililer çoğunlukta kahvaltıyı ekmek, tereyağı ve reçel, beraberinde içecek olarak da çay ve kahve ile geçiştirirler. Kıyma, soğan, zeytin, kuru üzüm, katı yumurtayla yapılan börek ( Empanadas ) sabah kahvaltılarının gözdesidir. Santiago’ya özgü, bizim pideye benzer.

 Pebre sosu 

Empanadasın yanında " Pebre sosu " tercih edilir. Pebre Şili’ye ait domates, soğan, sıvı yağ, biber ve kişnişle hazırlanan geleneksel lezzetli bir sostur. Küçük bardağa benzeyen cam kaplarda sunulur ve çay kaşığı benzeri kaşıklar ile alınır. Empanadasların içine katılarak zaten leziz olan empanadasları daha lezzetli hâle getirir.

Öğle öğünleri de bir şekilde geçiştirmedir.

Şair Pablo Neruda

En önemli yemek vakitleri tüm yemek çeşidinin zenginliğiyle Akşam öğünüdür. Geleneksel Şili yemekleri daha çok deniz ürünleri olarak, sevilenler listesinin başında gelir. Şair Nazım Hikmet`in ölümünden sonra yazdığı "Nazım`a Bir Güz Çelengi" isimli şiiri ile bilinen, ölümünden 40 yıl sonra zehirlendiği iddiası ile 8 Nisan 2013 tarihinde mezarı açılan, 1971 yılında edebiyat dalında Nobel Ödülü alan Ünlü şair Pablo Neruda'nın "Yılan Balığı Çorbası Kasidesi"yle ölümsüzleştirdiği " Caldillo de congrio " ( Yılan balığı çorbası ) yemeği en ünlü yemeklerindendir. Kaside de, yemeğin nasıl yapılacağını şair Pablo Neruda tarif eder. Şilililer bu kasideyi ezbere bilir. Bu çorba Orta Şili'de kıyı boyunca tüm restaurantların mönüsünde bulunur. Kil tabak içersinde sıcak olarak servis edilir. Caldillo de congrio Şili'nin güneyinde çeşitli şekillerde de hazırlanır.Yılan balığı aynı zamanda kızartılarak da yenir. Şilililer ülkelerini ziyaret edenlere; "Eğer yılanbalığını tatmadıysanız Şili'yi görmüş sayılmazsınız" derler.

Yılan balığı

Şili mutfağında deniz ürünlerinin devamında tahıl ve sebzeler ağırlıktadır. Kırmızı et yemekleri mönülerinde kısıtlıdır. Ana malzemeleri bal kabağı, domates, barbunya, mısır, kurutulmuş portakal, pul biber, soğan, sarımsak ve fesleğen olan " Porotos Granados " yemeğinin tarihi İspanya sömürgesi öncesi döneme dayanır. Bizlerin benzer kuru fasülyemizle paylaştığımız hislerin aynısını Şilililer de Porotos Granados yemeği ile paylaşırlar. Çok severek bolca tüketirler.

Cazuela

Geleneksel olarak yemeğin önce suyu ile sebzelerinin yenilip, daha sonra asıl lezzeti olan etini yedikleri " Cazuela" yemekleri çok sevilir. İspanyol mutfağının etkisinde Cazuela tencere yemeklerinin ortak adıdır. Tavuk, hindi ya da biftek ana malzemeleriyle çeşitleri  yapılan Cazuelanın  içerisinde arpacık soğanı, bezelye, dilimlenmiş havuç, Brüksel lahanası, tatlı mısır ve küçük bir parça bal kabağı bulunur.

İnce ekmek dilimlerinin arasına dilimlenmiş domates, söğüş et, haşlanmış taze fasulye, acı yeşilbiber, mayonez, avokado, hardal konarak yapılan " Chacerepo " en popüler sandviçleridir.

Kuzu eti genelde Şili'de ihraç edilmesine rağmen azda olsa tüketilir." Şişte kuzu ", Patagonya'nın gözde yemeklerindendir. 6 aylık kuzu, ortadan ikiye bölünerek bütün halinde şişlere geçirilip ateşe meyilli şekilde konarak, dört saatte kızartılır.

Ana Bölgelerde Popüler Yemekleri

Şili kuzey bölgesinin en geleneksel yemeklerinden bazıları şunlardır. Ensalada de papas al somon (somon lu patates salatası ), conchas de camarones ( karides ), caldo de congrio al vino ( meşhur yılan balığı çorbası/yahnisinin  şarap ve midye ile istiridye eklentisiyle yapılanı  ), cazuela marina ( güveç), ensalada chilena nortina ( Şili Nortina salatası )

Güney bölgesinin ise; sopa de ostras (istiridye çorbası), arrollado de chancho (rulo domuz eti ), pastel de pescado (balık böreği), curanto ( kabuklu deniz ürünleri, patates ve çeşitli sebzeler ile toprağa kazılmış derin çukur içersinde yakılan ateşin korunda hazırlanan geleneksel yemek )  , asado de cordero ( kuzu kızartma ), empanadas ( pide ) ve chapaleles ( patates ve buğday unundan yapılan hamur işi ) yemekleridir. Murta con membrillo ( ayva ve guava çilek ile yapılan tatlı, reçel ), brazo de reina ( kraliçe kolu anlamında rulo pasta ) ve empanadas de manzana ( empenadasın içinin tarçınlı elma ve şeker ile yapılması ), geleneksel tatlılarıdır.

Merkezi bölgenin en geleneksel yemeklerinden bazıları şunlardır: Humitas ( Meksika Tamalesi gibi ), pantrucas ( köfteli hamur çorbası ) , charquican ( dana yahni ) , pastel de choclo ( mısır böreği  ), sopa de mariscos (deniz mahsulleri çorbası) ve Caldillo de congrio " ( Yılan balığı çorbası ). Leche asada ( krem karamel ) ve empolvados ( kurabiye ) Şili mutfağının bölgesel en tipik tatlılarından ikisidir.

Leche asada 

Santiago usulü et rostosu olan " asado de cordero " karabiber ve tuz ile yenir. İçerisinde kesinlikle doğuya özgü baharatlar kullanılmaz.

" Cazuela Marina " yere yaklaşık bir metre derinliğinde kazılmış bir kuyunun en altına taşlar dizilmesiyle pişirilir. Yakılacaklar yerleştirilir, küp içinde hazırlanan yemek taşların üzerine konur. Küp, kırmızılaşıncaya kadar pişirilir. Aynı zamanda  tencere de pişirilir. Cazuela için kullanılan malzemeler; midye, patates, çeşitli balıklar (isteğe göre), incir ve lahanadır. Yemekte önemli olan her şeyin eşit olarak karışmasıdır. Bir saat içersinde hazırlanır.

Yemeklerden sonra hazmettirici özelliği bulunan 23 hoş kokulu bitkinin alkol içinde marine edilmesiyle yapılan " Araucano bitter " içilir. Şili'de ki hemen hemen bütün restoranlarda yemek sonrası servis edilir.

Yüksek kaliteli kırmızı şaraplar dışında hibrid şaraplar da Şili’nin en iyi olduğu dallardan biridir. İlk bağların 1600'lü yıllarda İspanyollar tarafından kurulduğu bilinmektedir. Şarap üretiminin oldukça eski olduğu Şili'nin, 1980'li yıllarda yaptığı yenilenme ve geliştirme atağı nedeniyle "yenidünya" şarap üreticisi olarak kabul edilir.

Pais türü gibi yerel kırmızı üzümden yapılan şarapların üretimi yerini giderek daha yaygın türler olan Cabernet Sauvignon, Shiraz, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Semillon, Gewürztraminer, Viognier ve Merlot'ya bırakır. Ancak ülkenin en önemli şaraplarına imza attığı kırmızı tür Fransız kökenli Carmenère'dir. Fransa'da Ekim aylarında olgunlaşan üzümler Şili'de güney yarı kürenin Kasım ayı olan Nisan'da (1 ay geç) hasat edilebilmesi nedeniyle Fransa'dan daha iyi sonuç verdiği kabul edilmektedir. Genellikle kırmızı türler Merkez Vadisinde yetiştirilmektedir.

Beyaz üzümlerin yetişmesinde, uygun iklimi olan, yüksek rakımlı ve serin Casablanca Vadisi tercih edilir.

Teknolojiye çok açık olan Şilili üreticiler, şarap yapım tekniklerinin de hemen hepsini kullanmaktadır. Meşe fıçıda bekletilmiş şaraplardan, geç hasat ürünlerine kadar çok farklı türde üretim yapılmaktadır.

 Chilean Cuisine

Chilean sea food

The cuisine of Chile started being created by the indigenous people from the Chilean region, and it continued being molded by the subsequent historical events, such as the Spanish colonizers, and later the European immigrants, from countries such as France, Germany, or Italy. The Spanish colonizers had the greatest impact in the cuisine of this country, and their influence can be noticed in many of its dishes.

Chilean Gastronomy and Spanish Colonizers

The Spanish colonizers brought ingredients that as time passed by became a basic part of the cuisine of Chile. Among the main ingredients the Spanish brought there is the cows and the wheat, today fundamental in the gastronomy of this country. The Spanish colonizers also included the pork, chicken and sheep in the cuisine of Chile.

Sometime later, the gastronomy of Chile also started including some ingredients that came from Central America, such as melons, goose, and turkey. And sometime after this the dishes started to become more elaborated and refined, when cooks had to serve special dinners for aristocratic parties.

More New Ingredients in the Chilean Cuisine

After this, tea and coffee were introduced to Chile and with them new beverages started becoming popular. Mate was the typical beverage so far, and although these new drinks gained much popularity, mate always continued being popular (and is the most traditional beverage of Uruguay and Argentina). During this period of time wines started becoming more important and refined as well.

La Joya del Mar ( The Jewel of the Sea )

During the 20th century, the Chilean gastronomy incorporated elements from other European countries, especially France, and also during this century “fast foods” were added to the popular cuisine of this country as well.

The Chilean food is characterized by a fusion of different European cuisines, specially the Spanish one, along with Chilean traditional foods and ingredients. Also, the geographic characteristics of Chile have an important impact on the foods of this country: due to its long coastline there’s an important amount and variety of sea products included in the traditional Chilean foods.
But seafood is not all that can be found in Chile: there’s an amazing variety of products of all kinds which allow the cuisine of this country to be very varied.

Popular Dishes in the Main Regions

Some of the most traditional foods of the northern area of Chile are: ensalada de papas al salmon (potatoes with salmon salad), conchas de camarones (shrimp shells), caldo de congrio al vino (conger with wine soup), cazuela marina (marine casserole), and ensalada chilena nortina among many others.

Among the most traditional foods of the southern region we can find: sopa de ostras (oyster soup), arrollado de chancho (pork roll), pastel de pescado (fish pie), curanto, asado de cordero (rosted lamb), empanadas, and chapaleles. Some typical desserts are: murta con membrillo, brazo de reina, and empanadas de manzana.

Some of the most traditional foods of the central region include: humitas, pantrucas, charquican, pastel de choclo (corn pie) and sopa de mariscos (seafood soup). Leche asada and empolvados are two of the most typical desserts of this region of Chile.

1- Empanada de pino(made from scratch in wood fired oven)the very best!2- Empanada de pino and Chupe De Locos(Locos is abalone this is baked in a cheesy sauce)3- Empanada de pino and pebre4- Cazuela de ave(chicken soup)5- Not typical,but homemade pasta and mushroom sauce and smoked salmon sauce6- Baked apple with cinnamon wine reduction sauce7- Baked apple with cinnamon wine reduction sauce8- Tray of lovely Pisco sours

Poem Pablo Neruda

Pablo Neruda dedicated an ode to it that made it forever famous, especially in Isla Negra, where the poet lived. However, this soup is served all along the coast in Central Chile and even a little farther south of Talcahuano. Invigorating and not at all heavy, there is a variety of ways to prepare it, but it is always steaming hot and served in a clay dish, accompanied with mussels and clams in addition to a good white wine to honor it.

Kaynak  / Source

- Berfend BER

- Chileansfood.com

Fotoğraflar / Photos 

- rsaezn's
- Satyr0mix