Akdeniz Mutfağı / Mediterranean Cuisine

Sebzeli Levrek / Baked Sea Bass with Vegetables

Akdeniz çevresinde yaşayan, çok farklı kültürlere sahip halkların ortak yanları benzersiz damak zevkleridir.Ki  buna katılmamak mümkün değil. Zeytinyağı en çok tüketilen yağ. Salatalara yalnız zeytinyağı konuluyor. zeytinyağlı sebzeler çok çeşitli ve lezzetli.

Yapılan bazı araştırmalar Akdeniz tarzı beslenmenin, şişmanlığa yol açmayan, kansere karşı koruyucu, kalp ve damar sağlığını koruyan ve parkinson, alzheimer vb. zihinsel rahatsızlıklara yol açmayan bir beslenme biçimi olduğunu kanıtlıyor. Akdeniz tarzı beslenen toplumlarda sözü edilen rahatsızlıklara daha seyrek rastlanıyor.

Yoğurtlu Sebzeler                                              Sebzeli Levrek

   Yogurt with Vegetables                            Baked Sea Bass with Vegetables

Akdeniz coğrafyası oldukça fazla ve çeşitli kültürleri birarada barındırıyor. Akdeniz mutfağını tam olarak tarif etmek ve Akdeniz coğrafyasında yer alan ülkelerde yaşayan herkesin bu beslenme biçimini birebir uyguladığını iddia etmek zor. Çeşitli Akdeniz ülkelerinin arasında bölgesel farklar da yaşanabiliyor. Ancak bütün bu farklılıklara rağmen Akdeniz’e kıyısı bulunan kültürlerin mutfaklarında ortak bazı özellikleri tespit etmek mümkün. Akdeniz ülkelerinde; meyve, sebze, baklagiller ve tahılların ağırlıklı olarak kullanıldığı, zeytinyağının temel yağ olarak tercih edildiği, kırmızı etin az, balığın fazla tüketildiği, süt ürünlerine nispeten daha az yer verilen bir beslenme tarzı hakim.

Uzmanlar tarafından tavsiye edilen, “beslenme piramidi” olarak da anılan beslenme biçimi, Akdeniz kültürlerinde hakim olan beslenme biçimiyle oldukça uyumlu. Beslenme piramidinin temelinde tahıllar bulunuyor. Onun ardından en çok tüketilen gıdalar meyve ve sebzeler. Daha küçük dilimlerde et ve süt ürünleri bulunuyor, bu et ve süt ürünlerinin daha seyrek tüketilmesinin önerildiği anlamına geliyor. Piramidin en küçük diliminde ise yağlar bulunuyor. Piramit, Akdeniz ülkelerinde yaygın olan beslenme biçimine oldukça uygun bir beslenme biçimi öneriyor.

 

Akdeniz Yeşillik                                                        Aysberg

Mediterranean  Greenery                                         Aysberg     

Dünyaca ünlü kalp cerrahımız Prof. Dr. Mehmet Öz, beslenmenin kalp sağlığı üzerindeki etkilerine dikkat çekerek zayıflamak isteyenlere, Akdeniz mutfağına dayalı Türk diyetini önermesi, Akdeniz mutfağının taze sebze, meyve, sarmısak, zeytinyağı, fındık, çay, fıstık, pekmez ve balık ağırlıklı oluşundandır. Özellikle keçi sütünden elde edilmiş peynirler Akdeniz mutfağı için önemlidir.

Bir de Akdeniz coğrafyasının lezzet büyüsünde, közde patlıcan ile Akdeniz mutfağını taçlandıran Amerikalı ünlü yemek yazarı Paula Wolfert'ın Akdeniz mutfağı ile ilgili, birçok ödül alan altı tane kitabı var. Özellikle Akdeniz yemekleri üzerine çalışmasının nedenini ise şöyle açıklıyor: "Benim ailem Sırbistan'dan geliyor. Yılın altı ayı patlıcan yerdik. Hâlâ mutfakta közlenen patlıcanların kokusunu duyarım. O yüzden patlıcan nereye ben oraya gidiyorum."

Akdeniz bölgesi özellikleri içerisinde yer alan Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, Mersin, Osmaniye ve
Kahramanmaraş mutfaklarını tek, tek inceliyelim.

Adana Mutfağı

Adana Kebap

Adana mutfak kültürü, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş kuşaktan kuşağa aktarılan bir değerdir. Adana mutfak kültürünün şekillenmesinde, Adana'nın tarihi ve kültürel mirasının önemli bir rolü vardır. Adana'ya iç göçler nedeniyle konargöçer, köy, kasaba kültürü ve dış göçler nedeniyle çeşitli illerden kültürler taşınmıştır. Bu olgu da Adana mutfak kültürüne' zenginlik ve çeşitlilik kazandırmıştır.

Toroslar ve cıvan dağlık coğrafyaya sahiptir. Yakın zamana kadar kapalı toplum yapısına sahip olan bu yörede geleneksel mutfak kültürünün korunduğunu görüyoruz. Adana'da dağ, yayla, ova ve deniz kültürü iç içedir. Bu da Adana mutfağına zenginlik sağlamıştır. Adana'da tarım ve sanayinin gelişmesi ulaşım ve teknolojinin getirdikleri yenilikler geleneksel mutfak kültürünün hızla değişmesine neden olmaktadır.

Kurutulmuş Patlıcan Dolması                                             Pancar                  

 Stuffed Dried Eggplants                                            Beets                                                  

Değişim ve etkileşim nedeniyle Adana mutfağının bir bölümü unutulmağa yüz tutmuştur. Geleneksel yemeklerin bir bölümü nadiren yapılıyor. Bu yemeklerin yapılışını bilenler yavaş yavaş azalıyor. Yemeklerin bir bölümü de anılarda kaldı. Adana kadınının mutfak konusunda tutucu olması, binlerce yılda oluşan bu kültürün günümüze gelmesini sağlamıştır. Hayvancılık yakın zamana kadar temel geçim kaynağıydı. Tarım, buğday, hububata bağlı ekonomi Adana mutfağının oluşmasında önemli etkendir. Ada-na'nın Akdeniz Bölgesi'nde olması baklagiller, sebzeler ve meyveler yönünden çok zengin olması Adana mutfağını zenginleştirmiştir.

Adana insanı, çeşitli mutfak kültürleriyle beslenen mutfağını kendi yetenekleriyle öğrendikleri yemeklerin bir sentezini yaparak kendi damak zevkine uygun bir özgün bir adana mutfağı oluşturmuştur. Adana mutfağına hamur işleri, etli ve sebzeli yemekler hâkimdir. Adana mutfağında tat vericilerin önemli bir yeri vardır. Bunlar arasında maydanoz, nane, kırmızı biber, kırmızı pul biber, sumak, karabiber, kimyon, süs biberi, kekik, nar ekşisi soğan, sarımsak vb. sıralanabilir. Göçebe kültürden yerleşik kültüre en son geçen Adana Türkmen ve Yörükleri binlerce yıllık Türk mutfak kültürünü de günümüze kadar koruyup saklayarak taşımışlardır. Onlarda Orta Asya Türk mutfak kültürünün örneklerini görüyoruz.

Adana'da iklimin yumuşak, kışın ılık geçmesine rağmen kış hazırlıklarına önem verilir. Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında avlularda büyük kazanlar içinde buğday kaynatılır, damlara çekilir kurutulur. Buğday kurutulduktan sonra değirmenlerde kırdırı-lır,bulgur yapılır. Değirmenden gelen buğday bezler üzerine serilir savrulur. Bulgur savrulduktan sonra altta kalana 'setik' adı verilir, o malzeme setikli ekmek yapmakta kullanılır.Yine aynı aylarda domates salçası çıkarılır.Dolmalık patlıcan oyulur, ipe dizilerek kurutulur.

Üzüm zamanı bidonlara ve küplere sirke kurulur. Üzümler şırahanelerde çiğnenir, şırası çıkarılır, pekmez kaynatılır. Mayıs ve Haziran aylarında bağ yaprağından salamura yapılır. Bidonlara kışlık peynir basılır. Ağustos ayında olgun incirler toplanır, dörde bölünür, güneşte kurutulur, reçeli yapılır. Bamya yörenin sevilen yemeğidir, yazın bamyaların başı alınır, ipe dizilir, kurutulur. Ayrıca salamurası ve konservesi yapılır.Kışlık nişasta çıkarılır, çeşitli turşular kurulur.

Zeytinyağlı Bamya / Okra in Olive Oil

Adana, hazırlanması el becerisi ve zaman isteyen lezzetli ve zahmetli bir mutfağa sahiptir.Yemeklerinin en büyük özelliği bol yağlı, salçalı, baharatlı, baharatlı ve koyun etli olmasıdır.

İçli Köfte                                               Sarmısaklı Köfte

           Icli Kofte                                        Meatballs in Garlic Sauce 

Yörede bulgur ve un en fazla kullanılan malzemelerin başında gelir. Her mevsim kadınlar ekmek saçında yufka ekmekler pişirirler, kışın tandırlara tandır ekmeği vururlar. Bol yağlı koyun kıymasından yapılan "kıyma" adı verilen Adana kebabı ve içli köfte özel günlerin ve Kurban Bayramının vazgeçilmez yemeğidir. Kebabın yanında içecek olarak şalgam içilir.

Adana mutfağında özellikle maydanoz, nane, süs biberinin tatlandırıcılar arasında özel bir yeri vardır. Ayrıca pul biber, sumak, karabiber, kimyon, kekik, salça, nar ekşisi, limon, turunç, soğan, sarmısak çok kullanılır.

Adana yemeklerinin genellikle bitkilerden, etlerden ve hamurdan olmak üzere üç kaynaktan oluştuğunu görmekteyiz. Adana mutfağında ana yiyecek maddesi ekmektir. Hamur işi yemekler yemek çeşitlerinin başında gelmektedir. Kebap çeşitleri çok sık pişirilmektedir. Pek çok sebze yemeği çeşidi vardır. Bunlar etle soğanlı domatesli salçalı olarak pişirilmektedir. Sebzeler haşlanmış olarak et yanına konmaz. Yağa çok önem verilir, sütten elde edilen yağların yanı sıra iç ve kuyruk yağları da kullanılır.

ÇORBALAR

Hayır Çorbası "Kamhi", Namaz Çorbası - Yüzük Çorbası - Toga - Tirşik - Topalak - Mırmırik -Tirşik Çorbası - Püsürük Çorbası - Analı Kızlı - Dul Kadın Çorbası (Dul Avrat Çorbası)

KÖFTELER

İçli Köfte - Hırçıkli Köfte - Çiğ Köfte

PİLAVLAR

Kömeç Lapası

HAMURİŞİ YEMEKLER

Baharatlı Ekmek (Bayram Çöreği-İftir) - Setikli Ekmek - Sıkma

ET YEMEKLERİ

Kebaplar ( Biryan Kebabı - Cığırtlak Kebabı (Cartlak Kebabı) - Şiş Kebabı - Adana Kebabı Kıyma)

SEBZE YEMEKLERİ

Ekşili Pancar

SALATALAR

Muammara - Haydari - Muhammara - Babagannüç - Humus - Bartavit (Bartafit) - Vartabi

TATLILAR

Künefe - Bandırma - Bici Bici - Karakuş - Kaynar - Palıza

Antalya Mutfağı

_

Antalya bölgesi genellikle Akdeniz iklimine sahip bir bölgedir. Ancak iç kesimlerde karasal iklim özellikleri gösterir. Bundan dolayı her çeşit sebze ve meyveyetiştirilmektedir. Özellikle batıda yeralan ilçelerinde seracılı­ğın gelişmiş olması sebze yönündenbir sıkıntı çekilmediğini gösterir.

Halkın büyük çoğunluğu, özellikle kırsal kesimde, çiftçilikle uğraşır. Bu nedenle kendi yiyeceğini kendisi yetiştirmektedir. Kıyıda oturmakta olan halkın çoğunluğunun sebzecilik yapmasına karşın iç kesimlerdeki halk daha çok tahıl yetiştirmektedir. Ot ağırlıklı Girit yemekleri, Antalya’nın ayrı bir özelliğidir.

Tarhana Çorbası                                       Karışık Ot Tabağı

Genellikle bitki örtüsünün bodur çalılardan oluşması nedeniyle keçi besiciliği daha gelişmiştir. Kısmen iç kesimlerde koyun yetiştirilmektedir. Hayvancılığın gelişmiş olması hayvansal ürünlerin beslenmedeki yerini ve de­ğerini artırmaktadır.

ÇORBALAR

Tarhana Çorbası - Kekikli Çorba (Yayla Çorbası) - Göce Çorbası (Alaçorba) - Yarpızlı Çorba - Yarma Tarhana Çorbası

YEMEKLER

Domates Cilvesi - Burani - Testi Kebabı(Kaynama)- Alafaşı - Borana - Softalar Aşı - İlibada (Labada) Aşı - Piyaz - Hibeş

BÖREKLER

Kapama - Bastarya (Babacana)

TATLILAR

Kabak Tatlısı - Kıvrım ( Sarıburma ) - Pelize - Kirkitle (Çivirdik) - Bestel (Pestil-İncir Reçeli)

ÖĞÜN ARASI EĞLENCELİKLERİ, İKRAMLAR

Kölle - Keşkek -

GİRİT GÖÇMEN MUTFAĞI

Yöre Mutfağında baskın unsurlardan biri dekentimize 1924'de mübadele ile gelen Girit Göçmenlerince bilinen tariflerdir. Doğadan çok iyi yararlanan, ağırlıkla bitkisel kökenli beslenmeye dayanan bu mutfağa daha sonra "Akdeniz Tipi Beslenme Tarzı" adı verilmiş ve modern tıbbın önerdiği sağlıklı beslenmenin formülü olmuştur. Aşağıda bu mutfaktan örnekler verilecektir.

    Karışık ot yemeği                           Kabak çiçeği (Dolmalık)

Şilofta ( Loğusa Çorbası ) - Askolibrus - Kenger ( Şevket Bostanı - Şevket-i Bostan - Akkız ) -

Vruvez ( Turp Otu, Hardal ) - Rapanovruvez iç bakla (bakla giliği) - Marasa ( Malatura, Rezene, Arapsaçı ) - Çulama - Papulena Fava - Pol(z)araça ( Küçük Ayaklar ) - Okka Kabağı ( Girit Kabağı ) - Yahnera ( Karışık ot yemeği) ; Kçunades (gelincik), Sarikaça (katırtırnağı), Astates, Asgadates (iğnelik, hanımın iğnesi), deve kengeri ve başka kenger çeşitleri vb. otlarla etli veya etsiz yapılabilir.

Burdur Mutfağı

Burdur Şiş / Burdur Kebap

Burdur mutfağında çorba, tencere yemekleri, pirinç pilavı ve börek ana yemek olarak hep var olmuştur. Zamanla bu yemeklere zeytinyağlı yemekler ile salata türleri katılmıştır.

Geleneksel Burdur mutfağına bakıldığında yemek çeşitlerinin çoğunun un, haşhaş ve cevizden yapıldığını görmekteyiz. Dünden bugüne en çok beğenilen yiyecekler, börek ve çeşitleri ile hamurdan yapılan tatlılardır. Et yemekleri genellikle pirinç veya bulgur pilavıyla birlikte yenmektedir. Süt, yalnız başına bir besin kaynağı olduğu gibi, tereyağı, peynir, yoğurt, ayran gibi süt ürünleri, yoğurtlu yemekler oldukça zenginlik göstermektedir

Burdur'a özgü yemekler: Testi Kebabı, Burdur Şiş, Kabak Helvası, Ceviz Ezmesi, Ceviz Helvası, Burdur Muhallebisi olarak sıralanabilir. Özel günlerde ve ziyafetlerde et suyundan pişirilmiş, pirinç çorbası, soğanlı kazan eti veya pirinç pilavı, sac kebabı, sac böreği, et böreği ve katmer yapılması gelenektendir.

Burdur'a has "Burdur şiş" tadılmaya değer bir yemektir. Üzerine de Burdur il merkezinde ve ilçelerinde üretilen "ceviz ezmesi" olarak adlandırılan ceviz tatlısı ve Sagalassos Antik Kenti yolu üzerinde bulunan alabalık tesislerinde dinlenerek, yöreye has süzme yoğurt ile alabalık yenebilir.

Hatay Mutfağı

Hatay - Künefe / Hatay favorite dessert Kunefe

Nohut ve tahinin karışımıyla elde edilen ve üzerine zeytinyağı dökülerek servis edilen ‘Humus’, kurutulmuş kırmızı biber, ceviz içi, soğan ve kimyonla hazırlanan ‘Muammara’, nar ekşisi, patlıcan ve domatesle yapılan ‘Babagannuç’ gibi mezelerinin yanı sıra ‘Kağıt Kebabı’, ‘Tepsi Kebabı’, ‘Oruğu’, ‘Analı Kızlı’ aşı, ‘Ispanak Borani’ gibi yemekleri, tescilli ‘Antakya Künefesi’ ile dikkati çeken Hatay, her damak tadına hitap eden bu lezzetleriyle ilgi görüyor.

Hatay tarihine baktığımızda M.Ö.1800-1600 tarihinde Akatlarda başlayan, Hititler, Mısırlılar, Asur, Oğuz Han Türkleri, Persler, Büyük İskender, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, İslam ordularının fethi, Halife Reşid ‘in Antakya ziyareti, Eyyübi, Memluk ve Osmanlıların bu coğrafyada sürdüklerini görürüz. Tüm bu dünyanın önde gelen devletlerinin Antakya’ya uğramaları veya uğramak zorunda kalmaları sonucunda bu şehrin mutfak kültürüyle karşılıklı etkileşimleri oluşmuştur. Hatay mutfağı bu geniş tarihi perspektifi içinde bir ipek kozası gibi mutfağını geliştirerek kendine has bir mutfak ve lezzet yaratabilmiştir.

 

Biberli Ceviz                                                                Humus

Bundan dolayı, Hatay mutfağında 2000 yıllık, 1500 yıllık, 1000 yıllık, 800 yıllık, 500 yıllık, 200 yıllık,100 yıllık yemekler mevcut olup, bu yemeklerin orijinaliteleri ağız tadına ve kullandığı malzemeye uygun olduğundan tariflerini değiştirmeden günümüze taşıyabilen bir mutfak. ( Böbrek dolması 3.yüzyıl, ıspanak 11.yüzyıl, tüffahiye 13.yüzyıl, pazı yoğurtlama 15.yüzyıl, asma kabak bastısı 16.yüzyıl gibi).

Isparta Mutfağı

Tandır

Isparta'nın yemek ve yiyecekleri üzerine bugüne kadar yapılan araştırma ve derlemelerin sayısı fazla değildir. Bu konudaki en geniş çalışmaları, 1990 ve 1996 yıllarında İl Kültür Müdürlüğü Folklor Araştırmacısı Abdullah Kılıç tarafından yapılmıştır. Yapılan derleme çalışmalarıyla Isparta'nın çok zengin yemek ve yiyecek kültürüne sahip olduğunu tespit edilmiştir. Isparta tarım ve meyvecilik yönünden zengin bir yöre olduğu için, bu yemeklere de yansımıştır. Yörede bilinen mahalli yemekler şu şekilde sıralanabilir.

ÇORBALAR

Isparta'da 16 tür çorba saptanmıştır. Çorbalar pişirildikten sonra kızartılmış tere yağı, nane, kırmızı biber konur. Çorbaların türüne göre içine sarımsak, soğan, salça ve limonda konulur. Çorbalar içine katılan nanelere göre değişik adlar alırlar. Bu adlar, bulgur, etli, tarhana, işkembe, keklik, mercimek, miyane, oğmaç, paça, patates, sakala sarkan, sebze çorbaları, (Ispanak çorbası) tavuk, top tarhana, topalak, tutmaş, yayla, (toyga) çorbalarıdır.

ET YEMEKLERİ

Et yemekleri sebze, yoğurt, pirinç ve bulgurla beraber yapılmakla birlikte ağırlığı et olan diğer türden yemeklerdir. Yöreye has olan yemekler şunlardır: Banak, Çömlek Kebabı, Kabine, Keşkek, Tandır Kebabı, Tirit, Yoğurtlu Et. Yörede patates, nohut ve fasulye ile etten yapılan yemeklere "Yahni" denilmektedir. Yemekler ete konan malzemenin türüne göre adlar alırlar. Ayrıca kıyma ile köfte yapımı da yöre de yaygın olan et yemeklerindendir.

SEBZE YEMEKLERİ

Yörede yetişen bütün sebzelerin yemekleri etli ve etsiz olmak üzere iki şekilde pişirilir. Ispanak, kabak ve bakla gibi sebzelerin yoğurtlu yapılan yemeklerine "boranı" denilir. Etli pişen yemeklerin eti daha önceden pişirilir. Patates, kabak, (uzun kabak), şalgam, patlıcan, fasulye, ıspanak, lahana, karnı bahar, (yörede çiçek denilir) gibi başlıca sebzelerin yemekleri yapılır. Patlıcandan "Oturtma" ve "Yatırtma" denilen yemekler yapılır. Ayrıca biber, patlıcan, patates gibi sebzeler yağda kızartılarak yoğurtlu ve yoğurtsuz yenilmektedir. Yazın kurutulup kışın yenen bakla, bamya, kabak, fasulye, patlıcan, biber önce sıcak sebzelerin kavanozlarda konserveleri de yapılmaktadır. Bütün sebze yemeklerinde soğan, domates veya salça kullanılmaktadır.

BALIK YEMEKLERİ

Yörede su kaynaklarının ve gölün olmasından dolayı balık yemekleri de yapılır. Eğirdir gölünden dişli, sıraz, sazan (çapak) gibi balıklar avlanmaktadır. Balıklar genellikle yağda kızartılarak yenilir.Başlıca balık yemekleri: Balık Dolması, Balık Yahnisi

TAHIL YEMEKLERİ

Pilavlar 

Pilav her yerde pirinç ve bulgurla yapılır. Yörede yapılan pirinç pilavları tavuk veya hindili, sade, salçalı, nohutlu, bezelyeli, patlıcanlı, kıymalı ve kuşbaşılı olarak yapılmaktadır. İçine rendelenmiş soğan, domates ve şehriye konulmaktadır. Bunlardan patlıcanlı pilav için patlıcanın kabukları soyulur ve tuzlu suda bekletilerek acısı alınır. Kuşbaşı eti fındık büyüklüğünde doğranır. Patlıcanlar ve et zeytinyağda kavrularak üzerine ıslatılmış pirinç ve su katılarak pişirilir. Üzerine nane, dereotu, maydanoz gibi baharatlar ekilerek tatlandırılır ve süslenir. Bulgur pilavları da sade, salçalı, domatesli, kıymalı, ciğerli, mercimekli, nohutlu olarak pişirilir.

Dolmalar-Sarmalar

Yörede her yerde olduğu gibi, patlıcan, biber, domates ve kabak dolmaları ile asma yaprağı, ebegümeci ve lahanadan sarma yapılır. Dolma ve sarmalar zeytinyağlı ve kıymalı olarak iki türde yapılmaktadır.

Tatar

Un, yumurta, süt, tuz ve yağ ilaveleriyle hamur yoğrulur ve yufka şeklinde açılır. Küçük kareler halinde kesilir ve kurutulur. Pişirileceği zaman suda haşlanır ve sarımsaklı yoğurdun içine konulur. Üzerine salçalı kızarmış tereyağı ve kıyma dökülür.

Dirgi

Daha çok diş hediği olarak çocukların ilk dişinin çıktığı zamanda yapılan bir yiyecek türüdür. Buğday, nohut ve fasulye haşlanır; üzerine tuz veya şeker katılarak yenilebildiği gibi kuru yemişle birlikte de yenilir.

YABANİ OTLARLA YAPILAN YEMEKLER

Yörede bici bici (madımak), semiz, ebegümeci, tavuk kursağı, ümmü, sirken, ısırgan, kuzu kulağı, toklu başı, pancarlık, labada gibi yöresel adlarla bilinen otlar kırlardan toplanır, temizlenerek ince ince kıyılır. Yağ, soğan ve kıyma ile kavrularak pişirilirler. Bazı tür otların, ıspanak, semiz otu gibi, yemeği salça, soğan ve pirinç ile pişirilerek yoğurtlu ve yoğurtsuz yenilmektedir.

KATKILI HAMURLU YİYECEKLER

Yurdun her yerinde tavada yapılan puf ve sigara böreği ile fırında pişirilen su böreği Isparta'da da yapılır. Bunların dışında kıymalı, peynirli, ıspanaklı, patatesli, kabaklı, böreklerin içine maydanoz konularak yapılmaktadır. Değişik katkılar konularak sacda pişirilen börekler değişik isimlerle anılırlar. Belli başlı yapılan böreklerin adları şöyledir: Dıran Ekmeği, Kuyruğu Sulu, Kulak Böreği, Çörek, Katmer (Goşma), Pişi, Nokul

TATLILAR

Yörede yapılan tatlılar: Hamurdan, sudan, sütten, pekmezden, irmikten haşhaştan ve kabaktan olmak üzere değişik türlerden yapıla gelmektedir. Saydığımız bu malzemelerle yapılan tatlıları kısaca şöyle açıklayabiliriz.

Hamur tatlıları

Yurdun her yerinde yapılan baklava, kadayıf, sarı burma, un helvası yörede de çok yaygın olarak yapılmaktadır. Baklavalar peynirli, cevizli, fıstıklı, fındıklı ve sade yapılmaktadır. Baklavanın arasına konan peynir tuzlanmış taze peynirdir. Diğer hamur tatlılar ise şunlardır: Samsa, Şekerleme, Tosmankara, Mafiş, Lokma.

Su ve Süt Tatlıları

Yörede sütlaç, güllaç ve muhallebinin yanı sıra şu tatlılar yapılır: Pelte, Su Peltesi, Zerde, Höşmerim.

Diğer Tatlılar

Yurdun her yerinde olduğu gibi yörede de kabak tatlısı, aşure, tahin helvası yapılan tatlılardır. Bunlarla birlikte şu tatlılar da yapılır: İrmik Helvası, Haşhaş Helvası, Saksağan veya Karga Beyni, Derdimi Alan.

EKMEKLER

Yörede fırın ekmeği satın alınmakla birlikte Yufka, dıraz (dığan) ekmeği, tapalama ve bazlama ekmekleri evlerde yapılarak türetilmektedir. Ekmek yapımında hamur teknesi, senit (sofra, tahta tabla da denir), oklava (merdane), esiran (kesici alet), çevirgeç (pişirgeç, köseleç), sac ve sacayağı ile kuzine soba kullanılır. Yakacak olarak çalı, çırpı ve saman kullanılır.

SALATALAR, ÇAÇIKLAR, GARNİTÜRLER

Yörede yurdun her yerinde olduğu gibi salatalıktan ve dereotundan cacık; salatalık ve maruldan salata yaptıktan başka kimi bitki ve sebzelerden de bu konuda yararlanılmıştır. Domates, biber, soğan, marul, maydanoz, nane, limon, turp ve havuçtan birlikte salata yapıldığı gibi bunlardan birkaçı bir araya getirilerek de salata yapılmaktadır. Bol soğanlı ve haşlanmış kuru fasulyeden yapılan salataların üzerine limon sıkılıp sumak serpilir. Ayrıca kuzukulağı, afyon bitkisinin filizleri ve tere yıkanarak sade yenilir.

KIŞLIK HAZIRLANAN YİYECEKLER

Yörede kışlık olarak turşu, reçel, salça, kurutulmuş sebzeler ve meyveler, pekmez, bulama, pestil çorbalık tarhana, makarna, erişte, bulgur gibi yiyecekler hazırlanır. Turşu olarak lahana, patlıcan biber, domates, havuç, şalgam, muşmula, üzüm, karnı bahar, salatalık gibi sebzelerden yararlanılır. Patlıcan, dolmalık, biber ve domatesin içi doldurularak da turşusu yapılır. Armut, erik, kayısı vişne, çilek, şeftali, portakal, incir, ayva gibi meyvelerden ve gül çiçeğinden reçeller yapılabildiği gibi kurutulup saklanabilen türlerden hoşaf da yapılır. Domates ve kırmızıbiberden salça yapılır. Sütten peynir ve yoğurt yapılarak pazarlarda satıldığı da görülmektedir. Üzüm ve duttan pekmez, bulama ve pestil yapılır. Bu meyvelerin ocaklarda suya kaynatılırken içine erik, kayısı, ayva gibi diğer meyveler katılarak pestili yapılır. Bununla birlikte bazı bölgelerde üzüm suyundan şarap üretenler de bulunur.

Mersin Mutfağı

Tantuni

Doğanın ve kültürün zenginliği mersin Akdeniz’in verdiği balık ve diğer deniz ürünleri ile ovadan dağlara doğru değişken bir iklimin çeşitlenen tarım ürünlerine sahip. Bu zengin fauna ve flora ortaya büyük bir mutfak çıkarıyor.

Akdeniz’in bütün kıyıları gibi tarih boyunca insanların sürekli hareket ettiği, deniz ticareti yolu ile farklı bölgelere gidip gelen gemilerin insanların taşıdıkları kültürel çeşitlilik de bu özelliğe eklendiğinde zengin bir mutfak ortaya çıkıyor. Bu mutfak deniz sahilinden Toroslar’ın yükseklerine doğru yayılan yerleşimlerde de farklılıklar gösteriyor.

mersin ve çevre turizm merkezlerinin tümünde yerel mutfağın ürünleri bulunabiliyor. Kebap çeşitleri mutfağın esasını oluşturuyor. Kebap çeşitlerinden bazıları sabah kahvaltısı ya da ara zamanlarda "atıştırmalık" olarak da yeniyor. En yaygın olanı, kebapçıların yanında neredeyse her sokak başında bulunanı Tantuni. Küçük parçalara ayrılmış biftekten yapılıyor.

Kebabın çeşidini ise saymak mümkün değil, onlarca çeşidi var. Ama Çukurova ve Güneydoğu’da ortak özellikler gösteren mutfağın mersin’e özel yanları da var. Fırında veya kızartılarak yapılan içli köfte mersin’de haşlanarak yapılıyor ve daha hafif oluyor.

Deniz ürünlerine gelince "Jumbo" denilen iri karidesler, doğu Akdeniz’in en beğenilen balığı lahos, çipura, kalamar, akya, eşkina, ahtapot, kalamar, subye diye sıralanıyor.

Başka yerlerde pek bulunamayacak bir özel yiyecek "zahter" leblebi tozu, dövülmüş karpuz çekirdeği, susam ve yiyeceğe adını veren baharat zahterden (zahter kekik’in yakın akrabasıdır) oluşan karışımla hazırlanıyor. Ekmeğin içi açılıp önce saf zeytinyağına banılıyor, sonra da bu karışım serpilip kapatılıyor. Değişik lezzetleri denemeyi sevenlere önerilir. Yöre halkı kahvaltıda yiyor.

İçeceklerin popüler olanları şalgam suyu, yazın meyan şerbeti ve yemeklerden sonra mersin usulü Tarsusî kahve. Tarsusî aslında bildiğimiz Türk kahvesi ama küçük fincanda değil de çay bardağında geliyor.

Tatlı çeşidi de zengin; en özgün tatlı havuçtan yapılan cezerye. Her yerde bulunuyor, Kadayıfın salamura yapılmamış taze peynirli olanı diye tarif edebileceğimiz künefe de çok ünlü.

Yöre mutfağının lezzetli yemekleri acılı ve bolca baharatlıdır. Gerçi turizm geliştikçe servis anlayışı da değişiyor, garsonlar önceden uyarıyorlar ama gene de dikkatinizi çekmekte yarar gördük

Osmaniye Mutfağı

 Kurutulmuş Patlıcan Dolması /  Stuffed Dried Eggplants

Yöre mutfağının en önemli malzemesi bulgurdur. İçli köfte, mercimek köftesi, çiğ köfte, kısır, sarma içi, bulgur pilavı, batırık, tirşik (pancar), toğgar, çiçcire, etli kömbe, Ramazan Bayramı’nda yapılan kuru kömbe ve pekmezi başlıca yemekleridir.

Tırşik                                                                Söğürme

Yöre mutfağının en önemli malzemesi bulgurdur. Bu bakımdan yöresel yemeklerin çoğu bulgur ile yapılır; içli köfte, mercimek köftesi, çiğ köfte, kısır, sarmaiçi, bulgur pilavı, batırık gibi... Diğer belli başlı yemekler ise; tirşik (pancar), toğga, çiçcice (domatesli pilav), kuru fasulye, nohut yemekleri, lahana sarması, patlıcan dolması, yüksük çorbası, malota çorbası, tarhana çorbası, mevsim itibariyle çeşitli sebze yemekleri ve etli kömbedir. Ayrıca Ramazan Bayramında kuru kömbe ve pekmezli yapılır.

Kahramanmaraş Mutfağı

Maraş Dondurma / Maraş Ice Cream

Kahramanmaraş’ta kültürel değerlerin bir öğesi de yemek ve tatlılardır. Kış için tarhana, bulgur, döğme, nişasta hazırlanır ve biber, patlıcan, kabak, bamya ve fasulye gibi yiyecekler kurutularak saklanır.

Tarhana, eşkili çorba, döğmeli mercimekli çorba, yoğurtlu döğmeli çorba, Maraş paçası gibi çorbalar; simit köftesi, kısır köftesi, içli köfte, sömelek köfte, suluyağlı köfte, eşkili köfte, yoğurtlu köfte, yavan köfte, ekşili aya köftesi gibi köfte çeşitleri; keşk aşı (döğme aşı) Maraş pilavı, tavuklu pilav, peynirli ve çökelekli börek, bayram çöreği gibi pilav ve börekler yöreye özgü yemeklerdir.

Tatlı olarak ünlü Maraş dondurmasını unutmamak gerekir. Fıstık ezmesi, un sucuğu, pestil sucuğu, hapısa yörenin bilinen diğer tatlılarıdır.

Mediterranean Cuisine

The common characteristic of the people living around Mediterranean Sea in different cultures is their unique taste for food.

Extra virgin olive oil is a real elixir. Fish is flavored with bay leaf while the spices do the same trick for meat. A large variety of pasta & pie are cooked with the skillful expertise gained through centuries. Salads are made from the vegetables grown on the sunny costlines & the appetizers are prepared with sea greens. Sweetness of the desserts competes with honey. Each of the wines produced from the grapes of this prosperous soil is work of art.

Kaynak :

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ

Adana Mutfak Kültürü ve Adana Yemeklerinden Örnekler / Prof. Dr. Erman Artun

Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

I.BURDUR SEMPOZYUMU

Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Mersin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Osmaniye İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
The Kitchen Ofoz