Kuzey Kıbrıs Türk Mutfağı / North Cyprus Turkish Cuisine

Berfend BER - 1571 yılında Osmanlılar tarafından fethedilen, içerisinde bulunduğumuz 2013 yılında fethedilişinin 442. yıldönümünü kutlayacağımız Kıbrıs’ın mutfak değerleri Anadolu Türk mutfak kültürünün devamı görünümündedir.

Kuzey Kıbrıs Türk mutfak kültürünün bugünkü zenginliği beraberlerinde getirdikleri kendi kültürlerini burada yaşatırken; adada karşılaştıkları yeni malzemelerden çeşitli yiyecek-içecekler yaratmış, mutfak kültürlerine yeni tatlar, yeni değerler katmışlardır.

Beslenme kültürü sürekli etkileşime açık olduğundan, komşu kültürleri etkilerken, onlardan kendi inanışlarına, kendi zevklerine uygun olanları almış, bunları kültürlerine uyarlamışlardır.

Kuzey Kıbrıs Türk mutfağının bugünkü zenginliği bu uyumlu sentezde aranmalıdır.

Kuzey Kıbrıs Türk mutfağının başlıca karakteristikleri şunlardır:

a. Ada Mutfağı, Akdeniz Mutfak Kültürünün Özelliklerini Taşır.

Kuzey Kıbrıs mutfağını oluşturan yiyecek içecekler Akdeniz kültürünün özelliklerine sahiptir.

İklim, deniz ve ona bağlı ada yaşamı, ekolojik ortam, insanların tarih boyu süregelen ilişkileri, yiyecek üretim sistemleri, bitki örtüsü ve hayvan üretiminden oluşan doğal çevre Akdeniz kültür havzasında bir bütünlük göstermektedir. Bunları Akdeniz’e kıyısı olan diğer ülkelerde de görmemiz mümkündür.



Ayrıca tarih boyunca Akdeniz çevresinde yapılan birçok savaş ve göç ada üzerinden olmuş, bu durum Kıbrıs mutfağını çok kültürlü bir yapıya kavuşturmuştur.

b. Kuzey Kıbrıs mutfağı, Anadolu Türk mutfağının bir devamı görünümündedir.

Dört yüzyılı aşkın bir süre Anadolu’dan Kıbrıs adasına yapılan göçler, adada yeni bir mutfak kültürü yaratmıştır.

Kıbrıs’a yapılan zorunlu ve gönüllü iskânlarda yerleştirilen Türk nüfusu Anadolu’nun sadece bir yöresinden olmamış, Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli yerleşme yerlerinden getirilen topluluklar mutfak kültürü ve yemeklerinin çeşitlenmesini sağlamıştır.

Bugün Kuzey Kıbrıs Türk Mutfağı’nın tam bir envanteri yapılsa Anadolu’nun batısından doğusuna, kuzeyinden güneyine birçok yemeğin Ada’da canlı bir şekilde yaşadığı görülür.

c. Başta balık olmak üzere, deniz ürünleri Kuzey Kıbrıs Türk mutfağında önemli bir yere sahiptir.

Bir deniz ülkesi olan Kuzey Kıbrıs’ın mutfağında deniz ürünleri önemli bir yere sahiptir. Şimdilerde diğer Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi hayli azalsa da, Ada halkı deniz ürünlerini severek tüketmekte, onlardan değişik pişirme tarzlarıyla çeşitli yemekler yapmaktadır.

Bugün gelirini ve geçim kaynağını büyük ölçüde turizme bağlamış Kuzey Kıbrıs’ta bu durumu bir avantaj olarak değerlendirmek gerekir.

ç. Kuzey Kıbrıs meyhane kültürü kendine özgü bir karakter taşır.

Kıbrıs mutfağında burada yaşayan halkları birbirinden ayıran en önemli etken dindir. Dinî inanışların beslenme kültürüne getirdiği bazı yasaklamalar, bazı kısıtlamalar önemli sonuçlar yaratmıştır. Hıristiyanlığın şarabı, bu bağlamda içkiyi kutsal sayması, İslâmiyetin yasaklaması Kıbrıs içki geleneğinin iki toplam arasında farklı bir gelişme göstermesine yol açmıştır.

İçki içme alışkanlığı çevresinde kendine özgü bir beslenme biçimi yaratmış, zengin meze ve yemek çeşitleri bir ölçüde bundan doğmuştur.

Sayıları Rum kesimine göre çok az olan meyhanelerde içkiyle birlikte getirilen, iştah açıcı lezzetleri, hafiflikleri, küçük porsiyonlar halinde sunulmaları ve belki de en önemlisi süslemeleri ile dikkatleri çeken mezeler Kıbrıs Türk mutfağında zengin bir çeşitlilik gösterir.

Bu çeşitliliğin Ada’nın Ön Asyalı ve Akdenizli özelliğiyle yakın ilişkisi olduğu ortadadır. Yüzyıllardır yaşadığımız bu coğrafyada ilişki kurduğumuz boy ve ulusların içki kültürlerinden birçok olumlu ve olumsuz çeşitliliği alarak kendi kültürümüze katmış olduğumuz da bir gerçektir.

Son yıllarda Türkiye ve Türk dünyası mutfak kültürleri konusunda başlatılan çalışmalar geliştikçe Kuzey Kıbrıs Türk mutfak kültürü ve yemekleriyle ilgili birçok bilgi ve belgenin literatüre kazandırılacağı, ulusal kültürümüzün bu yönden de gelişeceği ortadadır.

_________________________________

 North Cyprus Turkish Cuisine

_________________________________

The island of Cyprus was conquered by the Ottomans 442 years ago, in the year 1571. The cuisine of Cyprus can be seen as extension of Anatolian cooking. In addition to the rich original culinary culture of Northern Cyprus, this cuisine has absorbed new ingredients brought to the island. This has given rise to new tastes, new dishes and drinks and new culinary values.

As culinary cultures are continually open to mutual influence, they adopt the cuisines of neighboring cultures, adapting them according to their own tastes and beliefs.

 The cuisine of Northern Cyprus owes its present richness to this harmonious synthesis.

The main characteristics of Northern Cypriot cuisine are:

a. The Cuisine of the Island Shows the Characteristics of Mediterranean Culinary Culture.
The foods and drinks of Cyprus are typical of Mediterranean culture. The climate, the sea and the island lifestyle dependent on those two elements, the island’s ecology, the historical relationships between peoples, food production systems, and the natural environment resulting from the interaction of the island’s vegetation and animal husbandry, all show strong association with Mediterranean culture at large. This is something we can observe in other countries around the Mediterranean coast.

In addition, the island has been in the middle of the many wars and migrations throughout the Mediterranean region throughout history. This has brought a multicultural character to Cypriot cuisine.

b. The Cuisine of Northern Cyprus is a Continuation of Anatolian Turkish Cuisine.

The migrations to Cyprus over a span of more than 400 years have created a new culinary culture on the island. The Turkish population which has settled on the island as the result of both forced and voluntary migration did not come from a single region of Anatolia. The various groups who came from various parts of the Ottoman Empire all contributed to its culinary culture and the variety the dishes known there.

An inventory of Northern Cypriot Turkish cuisine today will reveal a host of dishes from the north, south, east and west of Anatolia..

c. Seafood and Especially Fish Hold an Important Place in Northern Cypriot Turkish Cuisine.

Although as in other Mediterranean countries this is decreasing, seafood is still very popular with the islanders, who cook it in many ways to create a variety of different dishes. This should be seen as an advantage for Northern Cyprus, whose income is based to a large extent on tourism.

d. Northern Cyprus has its Own Unique Meyhane, or Tavern Culture.

One of the most important dividing factors in the area of Cypriot cuisine is religion. Certain religious prohibitions and restrictions have had significant consequences in the area of cuisine. The fact that in Christianity wine is considered sacred while in Islam it is forbidden has led to separate development of drinking traditions between the two peoples.

The drinking culture has created its own set of eating habits, and the rich variety of meze and other dishes owes in part to this environment. The meyhanes, or taverns, are few in comparison with those in the Greek population. But they have brought to Cypriot Turkish cuisine a rich variety of appetizers and light dishes, noteworthy for their small portions and even more for their garnishes. Obviously, this variety is closely related to the Near Eastern and Mediterranean character of the island. It is a simple fact that we have added much variety to our culture, both positive and negative, through our relations with the other tribes and peoples living in this region.

Clearly, the many research projects dealing with the culinary cultures of Turkey and the Turkic world will add much information and documentation of Northern Cypriot Turkish culinary culture to the literature, and thus help develop our national culture. 
_________________________________

Kaynak / Source 

-Türk Kültür Vakfı / Turkish Cultural Foundation
-Nimet Berkok Toygar 

-Hami Özsaruhan, 1929 Larnaka/ Kıbrıs Şermin Ünsal 1947, Girne/Kıbrıs

-Mahmut İslamoğlu

-Zekâi Altan “Otantik Kıbrıs Mutfağı” Mutfak Bar Sanatı Denemeleri Lefkoşa 1988 

-Zekâi Altan “Kıbrıs Meyhane Kültürü” HAS-DER 6. Halkbilim Sempozyumu 31 Ekim 1988 Atatürk Kültür Merkezi, Lefkoşa/ Metin Teksirdir.

-Mahmut İslamoğlu, “Kıbrıs Türk Mutfağı ve Etkileri” Mutfağı Sempozyumu Bildirileri Ankara. 1982.

-Kâmil Toygar, “Kıbrıs Meyhane Kültürü Üzerine Notlar”, AMFORA, Yıl 1, Sayı 12, Mayıs1993 

-Prof. Dr. Ahmet Edip Uysal, “Hellim Peyniri “Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar 1993, Ankara 1993

-Berfend BER

_________________________________

_________________________________