Urfalılar asırlardan bu yana damak zevkinin en güzel örneklerini veren zengin çeşitte yemeklerle beslenmesini bilmişlerdir. Yöre yemeklerinin lezzetleri yanında besin değerleri de çok yüksektir. Yemek yapma becerisinin yanında yaptıkları yemekleri misafirleriyle paylaşmak geleneği bütün Anadolu insanına mahsus bir özelliktir. Ancak Urfalıların misafir sevme özelliğinin, hiç bir öğün misafirsiz yemeğe oturmayan Hz. İbrahim (A.S.)dan geldiği söylenmektedir. Halil İbrahim Sofrası herkesce bilinen bir deyimdir. Urfalılar bugün de misafir ağırlamak ve onlara çeşitli yemekler ikram etmekten büyük zevk duymaktadırlar. Toplu yemek yemenin verdiği hazzı tatmış bu insanlar, yaptıkları her türlü toplantıyı başta çiğköfte olmak üzere zengin yemek çeşitleriyle süslemişlerdir.
Urfada yemek yer sofrasında yenir. Sofrada önce büyükler yemeğe başlar, küçükler onları takip eder. Oburluk hiç bir zaman benimsenmeyen bir davranıştır. Yemek yeme sırasında konuşulmaz, kaşık sesi duyulmaz. Sofrada misafirin ulaşamadığı yemekler misafire ikram edilir, ısrarda bulunulur. Ev sahibi sofraya oturmaz, hizmet eder, misafir çok ısrar ederse sofraya oturur. Erkek misafirler ayrı, kadın misafirler ayrı sofralara otururlar ve böylece herkesin daha rahat etmesi sağlanmış olur. Yemeğin sonunda sofra duası okunarak kalkılır.
Urfa Mutfağını, müstesna konumuna getiren, sahip olduğu tarihsel ve kültürel birikimidir. Hz. İbrahim (a.s)'in sofrasından eksiltmediği "Tırıt" yemeği ve misafirperverliği, ateşe atılması ile öykülendirilen "Çiğköfte"si her Urfalının mutfak kültüründe yaşattığı en önemli mirastır.
 |
| Lahmacun |
Kebabın diyarı Lahmacun’un anavatanı olan Urfa, Dünya tarihinin yazılmasına kaynak teşkil ettiği gibi insanlığın damak zevkine, sofrasına, mutfağına da kaynaklık etmiştir. Urfa mutfağında, köfte ve kebap çeşitleri en çok bilinen yemeklerdir. Baharat, un ve pirinç ikinci planda; sebze üçüncü planda kullanılır.
Patlıcanlı kebap, Domatesli Kebap, Haşhaş Kebabı, Keber Kebabı ve Ciğer Kebabı çok fazla tüketilen Urfa’ya özgü kebap çeşitleridir.
Genellikle yaz mevsiminde patlıcanlı ve domatesli kebap, patlıcan, domates ve biber üçlüsünden oluşan fırın ağırlıklı yemekler, kış mevsiminde et yemekleri, çorbalar ve pilav çeşitleri yapılır. Sonbahar ve kış aylarında çiğköfte, ilkbaharda mercimekli ve yumurtalı köfte, yaz aylarında ise yumurtalı köfte daha çok yapılır.
Urfa Mutfağında, hangi mevsimde olursa olsun misafir çağırıldığında, mutlaka etli bir yemek yapılır. "Bostana" veya "Cacık", fazladan olarak "Dolmalı Köfte" veya "İçli Köfte", sonrasında ise tatlı çeşidi olarak "Katmer", "Şıllık" veya "Kadayıf" tatlısı ikram edilir.
Çorbalar
Ayran çorbası, hamurlu, pıt pıt, sarı şorba.
Yemekler
Çağala aşı, pakla aşı, hıttı bastırması, soğan tavası, su kabağı, bütün balcan, sarımsak aşı, kaburga, isot çömleği, bamya çömleği, acır annaziği, sac kavurması, tatlı bamya, erik tavası, lolaz dürmüğü, saca basma, döğmeç, ekmek aşı, kenger aşı, semsek, has (marul) dolması, mimbar, acır bastırması, soğan tavası, ağzı açık, ağzı yumuk, pendirli ekmek, elma aşı, masluka, lebeni, boranı.
Pilavlar
Kuzu içi, duvaklı pilav, üzlemeli pilav, meyhane pilavı, firikli pilav, ciğerli bulgur pilavı, baklalı bulgur pilavı, mığrıbi pilav.
Köfteler
Basma köftesi, aya köftesi, lıklıkı köfte, dolmalı köfte, köfteli erik, tiritli köfte, yuvalak, kıyma, yumurtalı köfte, mercimekli köfte, firenkil köfte, yağlı köfte, etli köfte (çiğköfte).
Kebaplar
Kıyma kebabı, patatesli kebap, haş haş kebabı, kemeli kebap, tike kebabı, kazan kebabı, tepsi kebabı, kemeli tas kebabı, balcanlı kebap, soğanlı kebap, müftehi tas kebabı, frenkli (domatesli) kebap, ciğer kebabı.
Salata ve Cacıklar
Kemeli cacık, bostana, zeytun bostanası, koruk salatası, pencer cacığı.
Tatlılar
Peynirli kadayıf, katmer, daş ekmeği, aşır aşı, palıza, fakir şıllığı, şıllık, haside, küncülü akıt, kuymak, zingil, zerde, kadı beyni, pendirli helva, un bulamacı, palıza.
Urfa Mutfağının En Önemli Menüsü
Çiğ Köfte
Çiğköftenin en önemli ve hazırlanması çok zahmetli olan baş malzemesi kuru isot denilen kırmızı pul biberdir. Hemen hemen her Urfalı aile, senede 200 400 kğ. kırmızı taze biberi ayıklayıp özel metotlarla kurutup döverek kuru isot haline getirir. Kuru isot, sadece çiğköfte de değil, köftenin diğer çeşitlerinde, lahmacunda ve diğer yemeklerde bolca kullanılır.
Çiğköftenin Doğuş Öyküsü
Hz. İbrahim döneminde yaşayan bir Urfalı avcı, avladığı ceylanı eve getirerek hanımından yemek yapmasını ister. Hanımı evde odun bulunmadığını söyler. Çevrede toplanacak bir tek dal dahi kalmamıştır. Zira Nemrut, Hz. İbrahimi ateşe atmak için yakacak ne varsa toplattırmıştır. Avcı, hanımından bir çare bulmasını ister. Bunun üzerine kadın, ceylanın budundan bir miktar yağsız et çıkararak bir taş üzerinde başka bir taşla ezmeye başlar. Sonra ezilmiş eti bulgur, biber tuzla karıştırarak yoğurur. Yeşil soğan, maydanoz ekler. Böylece Urfanın o leziz ve tadına doyum olmaz çiğköftesi meydana gelir. Hz. İbrahimin ateşe atıldığı günden bir hatıra da bu yemek kalır.
Sanli Urfa Cuisine
 |
| Çiğ Köfte / Raw Meatballs |
Sanliurfa is one of the oldest cities in the world, and one of the few settlements anywhere with no known date of foundation. Almost every new archaeological excavation brings up new material evidence that sets back the date of the city’s foundation. The history of Urfa goes back further with every passing year.
 |
| Lahmacun |
While Urfa’s past is the city where civilisations were born, its present day is alive with the masterpieces of ancient civilisations and a fascinating traditional culture that has passed from generation to generation. Urfa cuisine bears the traces of Muslim, Christian, Jewish, Assyrian, Armenian, Turkish, Arabic and Kurdish. The best examples of this mix include “Tırıt,” “Çıkıfte,” “Keşkek,” “Yahudı Kıftesı,” “Şıllık,” “Kübü Lebenı,” and “Boranı.”
Sade yağ (clarified butter), acı isot (hot red-peppers), bulgur wheat, and Frenk suyı (tomato paste) are the staples of Urfa cuisine. Spices, flour, and rice are secondary, and vegetables are the tertiary components. While there are numerous vegetable dishes, the main emphasis in Urfa cuisine is on meat dishes, kofte (meatballs) and kebap (kebab, grilled meat) variations.
Nothing goes to waste in Urfa cuisine: every component of the vegetables and slaughtered animal is used. Take the example of pencer, or pazı (chard): its best leaves are used for sarma (rolls), other leaves are use for kavurma (fried chard), and the stem is used for boranı (boiled chard in tomato sauce with minced meat). A roast kid or lamb is to offered to guests: its head and trotters are used to make Kelle-Paça (head and trotters soup); its breasts are used for Kırk Kat (Forty layers) or Karın Dolması (stuffed belly); the intestines are used for Mimbar (stuffed intestines), suet for Lıklıkı, liver for Ciğer Kebabı (grilled liver), spleen for Dalak Dolması (stuffed spleen), and the pelt may be user to make Tuluk (skin bag), Post (sheepskin rug), Kürk (fur), etc.
Kaynak : TGD
İl Kültür ve Turizm
Anadolu Jet : Siirt Yemekleri - Diyarbakır Delicacies
Turkish Cuisine
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder